‘બાળ નાટકો(Drama)’

દીપ સે દીપ જલે: ભાગ – 2


દાદીમા

તે અલી,તું શાસ્તર વાંચવા ગઇ હતી?

દેવી

મને થોડુ વાંચતા આવડે છે?પણ અમારા ગોર મહારાજ ને તો બધુ યે આવડે હોં.

મમ્મી

ને હવે એનો જીવતો છોકરો ભલે ને અહીં ઠંડી થી ધ્રૂજે કે દૂધ નું ટીપુ યે ન પામે, પણ મરેલા ને તો મળે છે ને?(કટાક્ષથી)

દાદીમા

અલી દેવી,એ તારો મહારાજ ઉપર જઇ ને પાછો આવ્યો કે શું?

દેવી

બા,તમે યે મારી મશ્કરી કાં કરો?

દાદીમા

મશ્કરી નથી કરતી…હું તો પૂછું છું કે પછી એ ઉપર જઇ ને ગોદડા દઇ આવ્યો ને? તારા છોકરા ને હવે તો ઠંડી નથી પડતી ને?

દેવી


હા,હા…મહારાજ ને આપ્યા એટલે પહોંચી જ ગયા હોય ને? અને એ તો પાછો છે માતાજી નો ભૂવો. ધૂણે ને એટલે એને તો માતાજી હાજરાહજૂર….સંધુ યે સાચેસાચુ કઇ દે. એ બોલે એમાં મીનમેખ ન હોય. સંધાય બીવે એનાથી ને માતાજી ના કોપ થી.

મમ્મી

બા,બોલો,હવે આ દેવી ને શું કહેવુ?

દેવી

એ તો તમે બધા ભણેલા ન માનો..બાકી અમારા જેવા અભણ ને તો એનો જ સહારો….

મમ્મી

તું નહી તો યે તારા દીકરા ને તો હવે ભણાવ. એ તો થોડો સુધરે.

દેવી

તે ભણવાના પૈસા ક્યાંથી કાઢવા?

મમ્મી

બહાના ન કાઢ.અરે,સરકારી નિશાળ માં ભણવાના તો પૈસા યે નહીં લાગે.

દેવી

ભણી ને એ યે તમારી જેમ આવી સુધરેલી કે બગડેલી વાતુ કરવા માંડે. ના,ના,અમને એ ન પોષાય.

દાદીમા

એટલે તું શું એમ માને છે કે આ તારા મહારાજ ને ગાય આપી..એટલે તારા છોરા ને ઉપર દૂધ મળી ગયું?

મમ્મી

ને ગાદલુ ગોદડુ આપ્યા એટલે એની ટાઢ ઉડી ગઇ….બરાબર?

દેવી (સમજી નથી શકતી)

હા…હવે મારા બચુડા ને નિરાંત…બિચારો!!!!

મમ્મી

બા.મને તો એ જ ખબર નથી પડતી કે આને સમજાવવી કેમ?બિચારી ને બધા લૂંટી .ને ઠગી જાય છે.

દાદીમા

ને હેં દેવી,આ તારો છોકરો જે જીવે છે એનું શું?

દેવી

એનું શું? જીવતુ માણસ તો ગમે ત્યાથી માગી ને યે ખાઇ લે….મરેલાને ઉપર આપવા મહારાજ સિવાય બીજુ કોણ જઇ શકે?આપણું થોડુ ઇ ગજુ છે?

મમ્મી

ને તારો ઇ મહારાજ વારેઘડી એ ઉપર નીચે જાયા કરે ને આવ્યા કરે!!!!

દાદીમા (હસે છે)

બચારા એ પાસ કઢાવી લીધો હશે……ઉપર આવવા-જવાનો !

દેવી

ના,રે,,બા.એટલી તો અમને યે ખબર છે કે ઉપર જાય એ પાછો ન આવી શકે.

દાદીમા

તો પછી તારા છોકરા ને બધું મળ્યુ કઇ રીતે?

દેવી (સમજાવતી હોય એમ)

એ તો મહારાજ ને અહીં આપો ..ને ઇ વાપરે ..એટલે

આપોઆપ ભગવાન ને ઘેર એને સંધુ યે પોગી જાય.ઇ બધા તો ભગવાન ના ભગત રહ્યા ને?એ કંઇ આપણી જેમ સામાન્ય મનેખ થોડુ છે?

મમ્મી

અરે એ તો સામાન્ય થી યે જાય તેવા છે.આપણે સામાન્ય માણસ તો સારા.. કોઇ ને છેતરીએ તો નહીં.

દેવી

બેન,એવું બોલીએ ને તો પાપ માં પડાય.ને માતાજી કોપે ને તો તો ધનોતપનોત નીકળી જાય.

દાદીમા

એટલે એનો અર્થ એ જ ને કે જે તેને દઇએ એ બધું આપણા સગાવહાલા ને ઉપર પહોંચી જાય.

મમ્મી (હસે છે)

બધું ઓંનલાઇન હવે તો……

દેવી (એને સાંભળ્યા વિના)

હા,બા,શાસ્તર માં જ એવુ લખ્યુ છે.ને ભામણ ને આપવા જેવું બીજુ કોઇ પુન નથી.

મમ્મી

હા,પણ એ ભામણ લાયક હોવા જોઇએ.જન્મથી જ નહી કર્મથી પણ સાચા અર્થ માં બ્રાહ્મણ હોવા જોઇએ. પણ હવે તને આ બધુ સમજાવવું કેમ?” ભેંસ આગળ ભાગવત” નો અર્થ શું?

દાદીમા

હા,આને તો એની ભાષામાં..એ સમજે તેમ સમજાવી એ તો જ ગળે ઉતરે…

મમ્મી

હા,પણ..એ જ નથી સમજાતુ કે આને કેમ ગળે ઉતારવું?બિચારી છેતરાયા કરે છે.

દાદીમા

ન જાણે આવા તો કેટલાયે છેતરાતા હશે ખાસ કરીને ગામડામાં.

મમ્મી

હા,ને આપણા દેશ માં ગામડાઓ નો પાર કયાં છે?એટલે અભણ લોકો નો લાભ આવા ધૂતારા ઓ લેતા જ રહે છે.મને તો શું કરવું એ જ સમજાતુ નથી.અરે આ એક દેવી બિચારી આમા થી છૂટે તો યે સારું.

(ત્યાં તેમનો દીકરો અમન દોડતો આવે છે 11 થી 12 વરસ નો છે.હાથ માં છાપુ છે.)

અમન

મમ્મી,,,,દાદીમા,,,(હાંફે છે)

દાદીમા

અરે,બેટા,ધીમે ધીમે…શું છે આટલુ બધું?

અમન (હાથ માં રહેલ છાપુ બતાવે છે)

જુઓ..જુઓ..આમા આપણા જ ગામ નુ કંઇક આવ્યું છે.મમ્મી.તે દિવસે તું ટી.વી.જોતી વખતે સમજાવતી હતી ને કે ભૂત-પ્રેત, દોરા-ધાગા,ભૂવા ને એવું બધું કંઇ સાચુ ન હોય.જો,આ છાપા માં પણ આવ્યું છે ને એક મહારાજ ને પોલીસે પકડયો છે ને તે કેવી રીતે લોકો ને ઠગતો હતો . ભૂવો બની ધૂણતો હતો ને બધાને હેરાન કરી ને પૈસા ને બધું પડાવતો હતો બધું આમાં આવ્યું છે.અમારા ટીચર પણ આજે આ જ બધી વાતો કરતા હતા.

મમ્મી

હા.કયારેક જરૂર એ લોકો પકડાય છે.પણ એ તો દરિયા માં તરતા બરફ ના પર્વત જેવું.એકાદ ભાગ જ બહાર આવે ને પકડાય.બાકી ની નવ ભાગ નું શું?

(નિસાસો નાખે છે.)

દાદીમા

જ્યાં સુધી સાચું ભણતર ન આવે…ગામડાના લોકો ની આંખ ન ખૂલે ત્યાં સુધી સમાજ માં આવા ધતિંગ.ને અંધશ્રધ્ધા ચાલતા જ રહેવાના.

અમન

મમ્મી,જો આમાં ફોટો પણ આવ્યો છે.

(બતાવે છે.દેવી બધી વાતો સાંભળે છે અચાનક તેનું ધ્યાન છાપા ના ફોટા પર પડે છે.)

દેવી

અરે..આ તો અમારા જ ગોર મહારાજ !!!હું કેતી’તી ઇ જ!!!!

મમ્મી

શું?તારી ગાય ને બધું લઇ ગયો હતો એ?

દેવી

હા,હા…ઇ જ..હાય…હાય…! તો ઇ બધુ ખોટુ હતું?ઇ અમને છેતરતો હતો?

મમ્મી

ખોટુ જ તો હતું.અમે એ જ તો તને કયારના સમજાવતા હતા.ને તે દિવસે તેં ય અમારી સાથે ટી.વી. માં પણ આવુ બધું નહોતુ જોયુ?કેવા બધા પકડાયા હતા તે?

દાદીમા

અલી.સમજાય છે કંઇ?

દેવી (રડવા જેવા અવાજે)

હા,બા,મારી આંખ આજે ઉઘડી.તમારી બધી વાતુ સાચી..હવે થાય છે કે તમારી વાત પેલા માની હોત તો? મારી ગાય ને…

મમ્મી

જવા દે હવે જે થયુ તે.યાદ કરી ને દુ:ખી ન થા.આટલે થી જ તું છૂટી ગઇ .એમ માન.ને હવે તું સમજી છો ને તો તારી આજુબાજુ ના ને પણ સમજાવજે.

દાદીમા

ને તારા છોકરા ને હવે ભણાવજે.આ હું ભણી નથી એનો મને યે આજે અફસોસ થાય છે.પણ અમારા છોકરાઓ ભણ્યા છે એટલે અમને વાંધો નથી આવતો.હવે તું યે તારા મંગા ને ભણવા મૂકજે હોં!

દેવી

હા,બા,હવે એવી ભૂલ થોડી કરુ? અરે અમારા વાસ માં યે બધાને કહીશ.

મમ્મી

સરસ….આમ જ્યોત થી જ્યોત જલતી રહે તો જ દેશ નું ભાવિ ઉજ્જવળ બને.

દાદીમા

સમાજ માં આવા કેટલા યે ધૂતારાઓ..પાખંડીઓ પડયા હશે.

મમ્મી

ને આપણું અજ્ઞાન તેને પોષતું હશે.સારું છે આ નવી પેઢી આવા બધા માં બહુ માનતી નથી ને ફસાતી નથી.

દેવી

આજે મને યે ભણતર ની કિમત સમજાણી.અમારે તો એક કાગળ વંચાવવા કે લખાવવા યે કોઇ ના ઓશિયાળા થવું પડે .ને લખનાર શું લખે કે શું વાંચે … સાચું ખોટુંએ અમને શું ખબર પડે?

મમ્મી

તો આજે ઘેર જઇ ને પહેલું કામ તારા દીકરા નું નિશાળ માં નામ લખાવવા જવાનું કરજે.સમજી?

દેવી

હા,બા.હવે એમાં તમારે કંઇ કેવુ જ ન પડે.મારી બેન ના છોરા ને યે લેતી જાઇશ. અમે ભલે ન ભણ્યા પણ હવે અમારે છોકરાઓ ને તો જરૂર ભણાવશું જ.જેથી તેઓ તો અમારી જેમ ન છેતરાય.

મમ્મી

શાબાશ!!! લે આ છાપુ યે લેતી જા.બધા ને બતાવજે.(દેવી છાપુ લે છે ને જાય છે)

મમ્મી

આજે દેવીરૂપી એક દીપ જલ્યો છે .આમ જ દીપ થી દીપ જલતા રહે ને પ્રકાશ ફેલાતો રહે.

અમન

મમ્મી…આજે સ્કૂલ માં અમારા ટીચરે અમને બધા ને પણ એક કામ કરવાનું કહ્યું છે.

દાદીમા

શું કામ?

અમન (હસે છે)

બા, એ કામ તમારે માટે જ છે હોં!!

દાદીમા

એલા.મારે માટે વળી શું છે?

અમન

અમારા ટીચરે કહ્યું છે કે જેના ઘર માં કે આજુબાજુ માં કોઇ ને વાંચતા-લખતા ન આવડતું હોય ..તે બધાને અમારે રોજ અડધો કલાક શીખડાવવાનું છે.તો બા !(હસે છે) થઇ જાવ તૈયાર.આજ થી તમે મારા વિધ્યાર્થી ને હું તમારો શિક્ષક.

દાદીમા

એય,મને તો આવડે છે.

અમન (હસતા હસતા)

ખાલી સહી કરતા….એ ન ચાલે

મમ્મી

હા,બા,અમન ની વાત સાચી છે.તમે તે થોડુ વાંચતા –લખતા શીખી જાવ તો તમારી જાતે છાપા કે પુસ્તકો જે વાંચવું હોય તે વાંચી શકો ને?

દાદીમા

પણ…પણ….આ ઉમરે?

મમ્મી

ઉમર ને અને શીખવાને કોઇ સંબંધ નથી.

અમન

હમણા દેવીબેન આગળ તો મોટી મોટી વાતો કરતા હતા!

(હસે છે)

દાદીમા

પણ મને આવડશે હવે?પાકા ઘડે કાંઠા ચડશે ખરા?

અમન

અરે બા,મારા જેવા શિક્ષક હોય ને ન આવડે એવું બને ખરા?

દાદીમા

ઠીક ચાલ.ભઇલા,આજ થી તું મારો ગુરૂ.

અમન (ખુશ થઇ ને તાળી પાડે છે)

વાહ! મજા આવી ગઇ.નેબા,ફી આપવી પડશે હોં.

દાદીમા

હા,ભઇ તુ જે કહે એ.તને થોડી ના પડાશે?બોલ.શું જોઇએ છે તને?

અમન

આજે તમારા હાથ ની ગરમગરમ પૂરણપોળી ને ભજીયા.

દાદીમા

જરૂર.

અમન

આજે અમારા ટીચરે અમને એક ગીત શીખડાવ્યું છે,

મમ્મી

કયું?

અમન (ગાય છે.)

“નાના..હો કે હો ભલે મોટા,

ભણીશું ને ભણાવીશું જરૂર.

શિક્ષણ નો અહાલેક જગાવીશું,

જ્ઞાન ની જયોત જલાવીશું.

અંધશ્રધ્ધા ને ભગાવીશું.

દીપ થી દીપ જલાવીશું

આજે છીએ નાના બાળ.

કાલે કરીશું જરૂર મોટા કામ.

સપના સૌ સાકાર કરીશું .

ભારત ને મહાન બનાવીશું.”

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

બાળકોની સમજણ….


પાત્રો: દાદીમા, મમ્મી, પપ્પા, અનંત(તેમનો દીકરો લગભગ 10 વરસ
નો) ,હિનલ:(અનંત ની નાની બહેન 8 વરસ ની)
સ્થળ: મધ્યમ વર્ગ નું હોય તેવું સામાન્ય ઘર. (બંને બાળકો યુનીફોર્મ
માં તૈયાર થઇ ને અંદરથી આવે છે.દાદીમા માળા
ફેરવતા બેઠા છે.)

અનંત: ગુડ મોર્નિંગ દાદીમા,
દાદીમા: જેશ્રીક્રુષ્ણ કે’વાય બેટા..
હિનલ: દાદીમા,અમને તો સમજાતુ જ નથી કે અમારે તમારું માનવું કે
સ્કૂલ માં ટીચર નું?
દાદીમા: એટલે? અનંત: એટલે એમ જ કે તમે કહ્યા કરો કે ગુજરાતી
માં બોલો…આપણી માતૃભાષા
માં વાત કરો..
હિનલ: ને સ્કૂલ માં ભૂલથી પણ ગુજરાતી માં બોલાઇ જવાય ને તો
ટીચર ગુસ્સે થાય છે.
અનંત: એટલે અમારે તો બંને વચ્ચે સેંડ્વીચ જ થવાનું
હિનલ: અરે ક્યારેક તો ક્યારેક તો કઇ સમજાય પણ નહીં!!તમે કહો છો
“લે બેટા આ ફલાવર નું શાક……અને સ્કૂલ માં ટીચર કહેશે
પાંચ ફલાવર ના નામ આપો.
અનંત: અને પપ્પા કહેશે, Hi ! My son…અને સ્કૂલ માં કહે…”where
is rising Sun?”
હિનલ: આ બધા શબ્દો ના ગોટાળા…ને અમારી મૂંઝવણ નો તો પાર
નહી…….
દાદીમા: મને તો કઇ ખબર નથી પડતી.
અનંત: અરે દાદીમા,જવા દો..એ બધી વાતો તમને નહી સમજાય.
દાદીમા: કેમ અમને નહી સમજાય?ને એવું હોય તો તમે સમજાવો…
હિનલ: સમજાવું?ઓકે.જુઓ એક નાનકડું ગીત કહું છું.સાંભળો..(બંને
ગાય છે)
“ મીના શીખતી અંગ્રેજી ને લીના શીખે ગુજરાતી.
મીના કહે ડેડી..ને લીના ને ગમે પપ્પા…
મીના સૂંઘે રૌઝ ને લીના નો ગુલાબ ગોટો..
મીના ફેંકે થેંક્યુ ને લીના માને આભાર.
મીના પાસે છે મની ને લીના ને ગમે પૈસા…”
(અચાનક અનંત ઘડિયાળ સામે જુએ છે અને કહે છે)
અનંત: અરે એય..8 વાગી ગયા.સ્કૂલ નો સમય થઇ ગયો ભાગ જલ્દી.
(બંને જલ્દી જાય છે) દાદીમા,બાય..બાકીનું આવી ને મોડું થઇ
ગયું
દાદીમા: અરે બેટા,સંભાળી ને જાજો.
દ્રશ્ય બીજું.
સ્થળ: એ જ ઘર.(અનંત અને હિનલ સ્કૂલેથી આવે છે.બૂટ મોજા
ઉતારી ને એક બાજુ ફેંકે છે,બંને થોડા ગુસ્સા માં ને થોડા ઉદાસ
છે)
હિનલ: બધા પ્રવાસ માં જાય… બસ આપણે જ નહીં અનંતં આવા મોટા
પ્રવાસ માં જવાની કેવી મજા આવે?પણ મને નથી લાગતું કે
આપણ ને પપ્પા હા પાડે.
હિનલ: ના ના,જોને પહેલા આપણે
ગયા જ હતા ને?ક્યાં ના પાડી હતી?મમ્મી એ સરસ નાસ્તો
પણ બનાવી જ આપ્યો હતો ને?
અનંત: એ તો સવાર થી સાંજ
જ જવાનું હતું ને?આમા તો કેમ્પ ના 3000 રૂપિયા ભરવાના છે
ને પપ્પા છે કંજૂસ.હમણા ના જ પાડી દેશે(રડમસ અવાજે)
જોજે ને આપણે જવાશે જ નહીં ને!
હિનલ: તો શું કરશું?
અનંત: (ગુસ્સાથી)શું કરશું શું?આ વખતે તો હું માનવાનો જ નથી
ને..જીદ કરશું, ભૂખ હડતાલ કરશું પણ પ્રવાસે જવાના પૈસા તો
લેશું જ.આવા સમર કેમ્પ માં છેક કુલ્લુ મનાલી જવાનું આપણ
ને મન ન થાય?
હિનલ: મારી યે બધી બેનપણીઓ જવાની છે
અનંત: આ વખતે આપણે માનવું જ નથી ને!!!
(મમ્મી આવે છે)
મમ્મી: ઓહ! બેટા ,આવી ગયા?
બંને: (ગુસ્સાથી)હા,આવી તો જઇએ જ ને?
મમ્મી: કેમ આજે આમ બોલો છો?ભૂખ લાગી છે?તમારા માટે ગરમ
નાસ્તો તૈયાર જ છે હોં!
અનત: અમારે નાસ્તો નથી કરવો.
મમ્મી: પણ થયું શું?
હિનલ: મમ્મી,આજે અમારી એક વાત માનીશ?
મમ્મી: ચોક્કસ માનીશ.મારી લાડકી દીકરી ની વાત ન માનું એમ
બને?
અનંત: અને હું?
મમ્મી: અને તું મારો લાડકો દીકરો .બોલો શું વાત છે?
અનંત: મમ્મી,વાત એમ છે ને કે અમારી સ્કૂલ માં થી આ વેકેશન માં
સમર કેમ્પ જવાનો છે.
મમ્મી; (મોઢુ પડી જાય છે.ધીમે થી) સમર કેમ્પ?
અનંત: હા.કુલુ મનાલી…ને એમાં અમારા બધા ય મિત્રો જવાના છે
હિનલ: મમ્મી,,પ્લીઝ…અમારે યે જવું છે
મમ્મી: કેટલા પૈસા ભરવા ના છે?
અનંત: ફકત 3000 રૂપિયા.
મમ્મી: ત્રણ હજાર? અનંત: મમ્મી,ત્યાં છેક લઇ જાય તો એટલા તો
હોય જ ને?મારા બધા મિત્રો
તો કહે છે કે સસ્તા માં આટલા બધા દિવસો લઇ જાય છે.આ તો
સ્ટુડંટ કંશેશન છે ને?એટલે …
મમ્મી: પણ બેટા..
હિનલ: પ્લીઝ…મમ્મી…
અનંત: ને મમ્મી,પપ્પા ને પણ તારે જ સમજાવવાના છે.હમેશા અમને
ના જ પાડે છે એ ન ચાલે હોં!!
મમ્મી: (એકબાજુ જઇ ને) પપ્પા ને શુંસમજાવું?ને તમને શું સમજાવું?
મા- બાપ ની લાચારી ની વાત અત્યારે તમને નહીં સમજાય.
અનંત: મમ્મી,પ્લીઝ….ના ન કહેતા હોં.
મમ્મી; સારું.પપ્પા હમણા આવવા જ જોઇએ.ચાલો,ત્યાં સુધી માં તમે
નાસ્તો કરી લો.
અનંત: નહીં અમને ભૂખ નથી…(હિનલ સામે જોઇ ઇશારો કરે છે)
હિનલ: મને પણ ભૂખ નથી લાગી.
(મમ્મી સમજી જાય છે .પણ શું બોલવું તે ખબર ન પડવાથી
ઉદાસ થઇ ને બેસી જાય છે.)
(ત્યાં પપ્પા આવે છે.આવી ને ખુરશી પર બેસે છે.છોકરાઓ
સામે જોઇ સ્મિત કરે છે.પણ આજે તેઓ હસવાના મૂડ માં
નથી.)
પપ્પા: અનંત,લે આ તારા બેટ અને બોલ.(આપે છે)તેં મંગાવ્યા હતા
ને?અને હિનલ.આ તારી કેડબરી.ખુશ?
(છોકરા લેતા નથી,ચૂપચાપ બેસી રહે છે)
પપ્પા: કેમ આજે શું થયુ છે મારા દીકરાઓ ને?
અનંત: મમ્મી,તું જ કહે ને…
પપ્પા: અરે,મમ્મી ને કહેવું પડે એવું વળી શું છે?
અનંત: હિનલ,તું જ કહે ને..આમેય તું પપ્પા ની ચમચી છો.
પપ્પા: અરે એટલું બધું સસ્પેંસ શું છે?
હિનલ: પપ્પા.સસ્પેંસ કઇ નહીં..આ તો અમારી સ્કૂલ માંથી આ વેકેશન
માં સમર કેમ્પ જવાનો છે.
અનંત: કુલુ-મનાલી…
પપ્પા : કેટલા પૈસા ભરવા ના છે?
હિનલ: રૂપિયા 3000 હજાર એક ના.
અનંત: પપ્પા.પ્લીઝ…અમે જઇએ ને?બે દિવસ માં નામ લખાવી
દેવાના છે.
પપ્પા:એટલે કુલ 6000 રૂપિયા.
મમ્મી: હા.6000.(પપ્પા ની સામે જોઇ રહે છે)
પપ્પા: તમને ખબર છે ને કે તમારા પપ્પા ની આવક એટલી નથી કે
તમને આટલા બધા પૈસા આપી શકે?
મમ્મી: હા,બેટા,બાકી પોતાના છોકરા પ્રવાસ માં જાય એ કોને ને ગમે?
પપ્પા: હા,મને યે તમને મોકલવાની હોંશ ઘણી છે.પણ હવે તમે એટલા
નાના નથી કે તમે સમજી ન શકો,ને મને આમેય ચોખ્ખી વાત
કરવાની ટેવ છે.એટલે આડી-અવળી વાત કરવા ને બદલે હું
સ્પષ્ટ જ કહીશ.મને આશા છે કે તમે મારી મજબૂરી સમજી
શકશો.
અનંત: (રડમસ અવાજે)પપ્પા,પ્લીઝ….કંઇક કરો ને?
પપ્પા: શું કરું બેટા?પૈસા હોત તો હું ના થોડો પાડત?
હિનલ: ના,પપ્પા,તમે ધારો તો બધુ કરી શકો.બહાના ન કાઢો હોં.
પપ્પા: બહાના નથી…હકીકત કહું છું.
અનંત: તમે તો આખો દિવસ બહારગામ જાવ જ છો ને?
પપ્પા: એ થોડો ફરવા જાઉં છું? એ તો ઓફિસ ના કામે જવું પડે છે.ને
એનો ખર્ચો તો કંપની આપે.
હિનલ: ના.પપ્પા..એ અમે કંઇ ન જાણીએ.આ વખતે તો તમારે જવા
દેવા જ પડશે.
પપ્પા: (ગુસ્સે થાય છે)એક્વાર સાચી વાત કહીને સમજાવ્યા.પછી જીદ
કરવાની જરૂર નથી.એકવાર ના કહી કે આપણ ને પોષાય તેમ
નથી એટલે વાત પૂરી..
અનંત: પણ પપ્પા…..
પપ્પા: (એકદમ ગુસ્સાથી)બસ…બહુ થયુ.હવે દલીલો નહી.ચાલો વાત
પૂરી.
મમ્મી: ચાલો પહેલા બધા જમી લઇએ.ચાલ બેટા,
અનંત અને હિનલ(સાથે) :અમારે નથી જમવું.
પપ્પા: એ વળી શું?
અનંત: એટલે એમ કે અમારે નથી જમવું.
હિનલ: અમને ભૂખ નથી લાગી.
મમ્મી: બેટા,એવી જીદ ન કરાય.અનાજ તો દેવતા છે.એનું અપમાન
ન કરાય.
(બંને કંઇ બોલતા નથી.ચૂપચાપ અદબ વાળી ને બેસી રહે છે.મમ્મી
પપ્પા સામે જુએ છે)
પપ્પા: (ગુસ્સાથી)એને ને જમવું હોય તો કઇ નહીં..મનાવવાની જરૂર
નથી.આમ જ જીદ્દી થઇ ગયા છે.ભૂખ લાગશે ત્યારે જાતે
જમશે.ચાલ,હું તો થાકી ગયો છું,આવતા વેંત……
મમ્મી: (રડમસ અવાજે)પણ,,,,,,..
પપ્પા: પણ ને બણ કંઇ નહી..હવે એ લોકો નાના નથી.તેમણે હવે
સમજતા શીખવું જ પડશે.સાચી વાત જે છે એ કહી દીધી.
(ગુસ્સાથી)હવે શું મારેચોરી કરવી કે ઉધાર માગવા?
(મમ્મી ને હાથ ખેંચી અંદર લઇ જાય છે)
અનંત: (ગુસ્સાથી) જોયુ ને?મને ખબર જ હતી કે ના જ પાડશે.બહાના
તૈયાર જ હોય છે.
હિનલ: પણ હવે?હવે શું કરશું?
અનંત: હવે ભૂખ હડતાલ..ગાંધીચીંધ્યામાર્ગે…સત્યાગ્રહ..અનશન..આપણે
ભણ્યા છીએ ને?
હિનલ: (રોતલ અવાજે)પણ ભાઇ,મને તો ભૂખ લાગી છે…..
અનંત: બહાદુર થા બહાદુર..એક દિવસ ભૂખી નથી રહી શકતી?
હિનલ: પણ એક દિવસ માં પૈસા નહી આપે તો?
|
અનંત: જરૂર આપશે.આપણે ભૂખ્યા રહીએ એ કોઇ ને ગમે છે?એની તો
આપણને યે ખબર છે.આ વખતે તો પપ્પા ને પૈસા આપવા
જપડશે….
(બંને ચૂપચાપ બેસી રહે છે)
દ્રશ્ય:3
(દાદીમા,મમ્મી પપ્પા ત્રણે ઉદાસ ચહેરે બેઠા છે.બંને છોકરાઓ
બારણા માંથી ડોકિયુ કરે છે.)
અનંત; હિનલ.મને લાગે છે ત્રણે ભેગા મળી ને આપણી જ વાત કરે
છે.મને લાગે છે દાદીમા હમેશ ની જેમ આપણો પક્ષ લઇ ને
પપ્પા ને સમજાવશે જ.ચાલ.એક કામ કરીએ.આપણે
છાનામામા અહીં સંતાઇને તેમની વાતો સાંભળીએ.આપણ
ને પણ ખબર તો પડે કે આપણી શું વાતો કરે છે.
હિનલ: મને તો ભૂખ પણ બહુ લાગી છે હોં.
અનંત: અરે ચિંતા ન કર.દાદીમા છે એટલે આપણ ને ન્યાય મળશે જ.
(બંને બારણા પાછળ સંતાઇ ને ઉભે છે.ને સાંભળે છે.)
પપ્પા: બા.તમે આજે કેમ જમ્યા નહીં?
દાદીમા: બેટા,આજે છોકરાઓએ ખાધું નથી..મારા ગળે કોળિયો કેમ
ઉતરે?
પપ્પા: ખાવું તો કોઇ ને યે ક્યાં ભાવ્યું છે?પણ છોકરાઓ ની ખોટી જીદ
કેમ ચાલે?
મમ્મી: બધા જતા હોય એટલે છોકરાઓ ને પણ મન તો થાય ને?
પપ્પા: હા,પણ મન થાય એ બધું જિંદગી માં થોડુ મળી શકે છે?મન
તો મને યે ઘણું થાય છે ..પણ થઇ શકે છે એકેય ઇચ્છા પૂરી?
મમ્મી: છોકરાઓ નાના છે એટલે અત્યારે સમજી ન શકે.
પપ્પા: મને યે છોકરાઓને પ્રવાસે મોકલવાનું મન શું નહીં થતુ હોય?ના
પાડવી મને કેટલી આકરી લાગે છે તે તેમને શું ખબર પડે?
મમ્મી: હા,પણ આપણી લાચારી તેમને કેમ સમજાવવી?
દાદીમા: એક કામ કરીએ.
પપ્પા: શું?
દાદીમા: મારી આંખ ના ઓપરેશન માટે તું પૈસા ભેગા કરે
છે ને?
પપ્પા; હા,તો એનું શું છે?
દાદીમા: તો એ પૈસા છોકરાઓને પ્રવાસ માં જવા આપી દે.
પપ્પા: (ગળગળા અવાજે)બા,પછી ઓપરેશન ના પૈસા ક્યાથી કાઢવા?
હજુ તો એ યે પૂરા જમા નથી થયા.આવતા મહિને તો ગમે
તેમ કરીને કરાવવું જ પડશે,એમ ડોક્ટરે કહ્યું છે.
દાદીમા: ના,વાંધો નહી.ઓપરેશન થોડુ મોડુ કરાવશું.છોકરાઓ આમ
નિરાશ થાય એ મને ગમે નહીં.
પપ્પા: ને બા,તમને આટલી તકલીફ છે એનું શું?
દાદીમા: મોટાઓ તો તકલીફ સહન કરી શકે.નાના છોકરાઓનું મન
તૂટી જાય.
પપ્પા: ના.બા,હું એવું ન કરી શકું.જેમ છોકરાઓ મને વહાલા છે ,એમ
તું યે મારી મા છો.હું જ કંઇક બીજો રસ્તો શોધીશ.તું ચિંતા ન
કર.
દાદીમા: બીજો રસ્તો એટલે શું?ઉધાર જ માગવાનો ને કોઇ પાસે?
પપ્પા; બીજુ શું કરું?
મમ્મી: આપણે કયારેય કોઇ પાસે હાથ નથી લંબાવ્યો .હમેશા સ્વમાન
થી જીવ્યા છીએ.ખાલી છોકરાઓની જીદ માટે થઇ ને……….
પપ્પા: કઇ વાંધો નહી.એ પણ છોકરા ઓ માટે કરશું.
મમ્મી: ના,ના,મને વિશ્વાસ છે.આપણા બાળકો એવા અસંસ્કારી કે જીદી
નથીજ.તેમને સાચી વાત સમજાવશું તો જરૂર સમજશે.મને
તેમના માં પૂરો વિશ્વાસ છે.
પપ્પા: કહી તો જોયુ બધુ કે પૈસા નથી…
મમ્મી: ના,એમ નહીં.આપણે એમને પ્રેમ થી પાસે બેસાડી
ને ..વિગતવાર ક્યાં સમજાવ્યા છે?એમ જ એક વાકય માં કહી
દઇએ એટલે એમને તો એમ જ થાય ને આપણે બહાના કાઢીએ
છીએ.
પપ્પા; ના,ના,એ બધા કરતા હું જ કંઇક રસ્તો કાઢી લઇશ.હવે પહેલા
તું બંને ને સમજાવી ને જમાડ.બીજી બધી વાત પછી.
મમ્મી: હા,આપણે કોઇ ક્યાં જમી શકયા છીએ?બાળકો ભૂખ્યા હોય ને
મા-બાપ ને ગળે કોળિયો કેમ ઉતરે? ચાલો અંદર
(બધા અંદર જાય છે.)
(અનંત અને હિનલ આવે છે.બંને ની આંખ માં આંસુ છે.)
અનંત; હિનુ,આપણે આવા અસંસ્કારી છીએ?
હિનલ: ને દાદીમા તો આપણ ને કેટલા વહાલા છે!!!તેના ઓપરેશન
ના પૈસા થી આપણે શું પ્રવાસ માં જઇ ને મજા કરીએ?
અનંત: ના,ના,મને લાગે છે આપણી જ ભૂલ હતી.મમ્મી- પપ્પા બહાના
નથી કાઢતા.દુનિયા માં બધા થોડા પૈસાદાર હોય છે?
હિનલ: જેને પ્રવાસ માં જવું હોય એ ભલે જાય ,આપણને એનાથી ફરક
નથી’ પડતો.
અનંત: આપણા મમ્મી.પપ્પા,દાદીમા બધા ખુશ રહે તો જ આપણે ખુશ
રહી શકીએ ને?
(ત્યાં મમ્મી- પપ્પા આવે છે)
મમ્મી; ચાલો બેટા,હવે જમી લો.
પપ્પા: ને ચિંતા ન કરો..તમારા પ્રવાસ માં જવાની વ્યવસ્થા થઇ જશે.,
ઓ.કે?હવે ખુશ?
(બંને બાળકો કઇ બોલતા નથી.)
મમ્મી: હવે શું છે?પપ્પા માં વિશ્વાસ નથી?કેમ બોલતા નથી?
અનંત: પપ્પા,શું બોલીએ?
હિનલ: અમે કઇ એવા જીદી છોકરા નથી.
મમ્મી: એટલે?
અનંત: એટલે એમ જ કે અમને અમારી ભૂલ સમજાઇ ગઇ છે.
હિનલ: અમારે પ્રવાસ માં જવુ જ નથી.
અનંત: ને અમે કયારેય કોઇ પણ ખોટી વસ્તુ ની જીદ પણ નહી કરીએ..
પપ્પા; પણ….
અનંત: પણ ..કાંઇ નહી.અમે તમારી બધી વાત સાંભળી છે.પ્લીઝ
પપ્પા. અમને માફ કરો.
(બંને સાથે):અમને માફ કરો.
મમ્મી: (ગર્વ થી) હું કહેતી જ હતી ને કે મારા છોકરાઓ અસંસ્કારી નથી
જ.(બંને ને વહાલ કરે છે) પપ્પા: મારા નહીં..આપણા કહે.બેટા,”we are proud of you”
હિનલ,અનંત: (સાથે)પપ્પા.અમે પણ…
(દાદીમા અંદરથી આવે છે)
દાદીમા: ને બેટા.મને તો તમારા બધા નું ગૌરવ છે.(છોકરાઓ દાદીમા ને
ભેટી પડે છે…પડદો પડે છે)