અકલ્પ્ય… અભૂતપૂર્વ… અવિસ્મરણીય ! – નિર્મિશ ઠાકર

પાત્રો : દિનકરરાય, પ્રેમીલાબેન, કલા, વિનુ, ભૂપેન્દ્ર
સમય : બપોર.
સ્થળ : ડ્રોઈંગરૂમ

[પડદો ખૂલે છે ત્યારે દિનકરરાય આરામખુરશીમાં બેસી છાપાનાં પાનાં ઉથલાવી રહ્યા છે. રૂમમાં સેન્ટર ટેબલ, એની ફરતે સોફાસેટ, દીવાલ પર એક-બે કલાત્મક ચિત્ર ટાંગેલાં દેખાય છે.]

દિનકરરાય : (કંટાળીને છાપું ટેબલ પર ફેંકી, બગાસું ખાતાં) આઉઉઉઉઆઅ…. હ… મારા બેટા ઉલ્લુ સમજી બેઠા છે બધાને ! રોજ સાલું એકનું એક !
પ્રેમીલાબેન : (ચાની ટ્રે સાથે પ્રવેશતાં) શું બબડો છો એકલા એકલા ? (ટ્રે ટેબલ પર મૂકી, એક કપ દિનકરરાયને આપી, નજીકના સોફા પર બેસે છે.)
દિનકરરાય : (અણગમા સાથે) ભૈ કંટાળ્યો છું હવે તો ! કશું નવું બનતું જ નથી જોને ! છાપામાંયે ઘરફોડ-ચોરી, નેતાનાં ભાષણ, જાહેરાતો ને… બધું એનું એ !
(સબડકો બોલાવી ચા પીએ છે.)

લક્ષ્મી પતિ !! – રવીન્દ્ર ઠાકોર

[ પ્રકાર.. હળવું નાટક : તખતો બે ખંડમાં વહેંચાયેલો છે. પડદો ખૂલે છે ત્યારે તખતાના જમણા ભાગ પર અંધારું. ડાબા ભાગ પર પ્રકાશ. પ્રકાશમાં સ્વર્ગમાંનો વિષ્ણુનો આવાસ દષ્ટિગોચર થાય છે. એક પુરાણા સિંહાસન પર વિષ્ણુ મ્લાન વદને વિરાજમાન છે, એકલા. ત્યાં જ નારદનો પ્રવેશ.]

નારદ : (પ્રવેશતાં) નારાયણ ! નારાયણ !
વિષ્ણુ : (મ્લાન વદને, ખિન્ન સ્વરે) પધારો, મહર્ષિ નારદ ! કેમ, આજ એકાએક આપનું આગમન થયું ?
નારદ : પૃથ્વીની પરિક્રમાએ નીકળ્યો છું. થયું કે પરિક્રમા પ્રારંભતાં પહેલાં લક્ષ્મીપતિ વિષ્ણુનાં તથા દેવી લક્ષ્મીનાં દર્શન કરી તેમના આશીર્વાદ પામું. આમે ય જે સત્સંગ થયો તે ખરો.
વિષ્ણુ : અનુગૃહીત કર્યો મને. શા વૃતાન્ત છે સ્વર્ગનાં ?
નારદ : સવિશેષ તો કૈં નહિ, પણ હમણાં હમણાં સ્વર્ગમાં તો એવી વાત પ્રસરી છે કે આપે આપના આવાસમાં જ આપની જાતને બંદિની કરી છે. ક્યાંય પણ આપની ઉપસ્થિતિ વરતાતી જ નથી અને દેવી લક્ષ્મીજીનાં દર્શન પણ થતાં નથી. શું આપને અને લક્ષ્મીજીને સ્વર્ગ પ્રતિ અનાદર કે ઘૃણા જન્મ્યાં છે કે શું ?
વિષ્ણુ : ના રે ના. સ્વર્ગ છોડીને અન્યત્ર ક્યાં જવાનું છે ? પૃથ્વી પરના શાસનનો દોર પણ અહીંથી જ ચલાવવાનો. ક્યારેક માનવી ધા નાખે તો જ પૃથ્વી પર જવાય, પણ આજકાલ તો માનવીય મને જાણે કે વિસ્મરી ગયો છે.

વાસંતી કોયલ – વર્ષા અડાલજા

[ સુખી ઉચ્ચ મધ્યમવર્ગનું હોય તેવું ઘર.
સમય : વહેલી સાંજ.
લેચ કી થી બારણું ખોલી ચાવી ઉછાળતો સુનિલ પ્રવેશે. પાછળ જ છે વાસંતી. બન્ને ખુશમિજાજ બનેલા ઠનેલા છે. હાઇ હિલ્સ ઉતારતી, પર્સ સોફામાં ફેંકતી વાસંતી સોફામાં પડતું મૂકે. ]

વાસંતી : ઓહ ! બ્યૂટીફુલ ફિલ્મ.
સુનિલ : હં…..બહુ વખતે આપણે થિયેટરમાં ફિલ્મ જોઇ. વાસંતી !
વાસંતી : યોર આઇડિયા.
સુનિલ : ટી.વી. ડીવીડી પર ફિલ્મ જોવાનું મને કંઇ જામતું નથી. એની વે. આજે તારો બર્થ-ડે મારે સેલીબ્રેટ કરવો હતો.

હિપ હિપ...હુરર્રે….હુરર્રે…. હુરર્રે……

પાત્રો :
ચીકો, મીકો, કેતન, પિન્ટુ, સનત, લાલુ, રાજુ, નયન, સ્વીટુ, જય
(બધા મિત્રો. વય ધો-5 થી 8 મા અભ્યાસ કરતા હોય તેટલી)
બાલુકાકા (કાપડના વેપારી, વડીલ – ઉંમર 55-60 વર્ષ)
રૂપેશભાઈ-રૂપાબહેન (સ્વીટુનાં મમ્મી પપ્પા)
પાનવાળો, બે ગુંડા જેવા માણસો (ઉંમર : 35-40 વર્ષ)
પોલીસ ઈન્સ્પેકટર.
દશ્ય – 1
સ્થળ : શેરીનો-સોસાયટીનો ચોક
સમય : વેકેશનની બપોર
(શેરીના છોકરાંઓ રમવા ભેગાં થઈ રહ્યાં છે. હજી ચીકો ને મીકો જ આવ્યા છે. ચીકાના હાથમાં બેટ છે – મીકા પાસે બૉલ છે. એ બંને મિત્રો એમના બાળદોસ્તોની રાહ જુએ છે…. ટાઈમ પાસ કરવા ચીકો ક્રિકેટ બેટથી, ઊભો ઊભો બેટિંગ કરતો હોય એમ અલગ અલગ સ્ટાઈલ મારે છે, મીકો એને જોઈ રહ્યો છે. એવામાં શેરીના સામે છેડે, ચોક પૂરો થાય ત્યાં પહેલાં જ ઘરમાં રહેતા વડીલ બાલુકાકા, બજારમાં એમની દુકાનેથી જમવા ઘરે જતા હોય છે તે પ્રવેશે છે. ચીકા-મીકાનું ધ્યાન નથી. બંનેને જોઈને બાલુકાકા બગડે છે….)

આજીબાઈનો તખુડો …

ઘણાં વરસ પહેલાંની વાત છે.કોઈ એક ગામમાં આજીબાઈ નામે સ્ત્રી રહેતી હતી. એના ઘરવાળાનું અવસાન થયું હતું. આજીબાઈને એક દીકરા સિવાય દુનિયામાં કોઈ સગુંવહાલું નહોતું. દીકરાનું નામ એણે તખતસંગ રાખેલું. પણ બધા એને લાડમાં તખુડો કહેતા.આજીબાઈએ તો દીકરાને ખૂબ લાડ લડાવ્યા. ખૂબ મોઢે ચડાવ્યો. ખવડાવી-પિવડાવીને તગડો બનાવ્યો. પણ એને કામ કશું શીખવ્યું નહીં.
આજીબાઈનું ઘર ગામમાં મોટું ગણાતું. આજીબાઈ સ્ત્રીઓમાં ચતુર ગણાતી. એને આંગણે એક કૂવો હતો, અને કૂવાનું પાણી મીઠું ગણાતું. આથી ઘણી બહેનો આજીબાઈને ઘેર આવતી. કોઈ બેસવા આવતી, કોઈ શિખામણ લેવા આવતી,કોઈ પાણી ભરવા આવતી. ટૂંકમાં આજીબાઈનું ઘર આખો વખત સ્ત્રીઓથી ભર્યુંભર્યું રહેતું અને તખુડો સ્ત્રીઓની વચ્ચે ઉછરતો.

શ્રેષ્ઠ કોણ ? …(જાતક કથા)…

કૌશલનરેશ મલ્લિક એક ન્યાયપ્રિય અને શક્તિશાળી રાજા હતો, પરંતુ એને પોતાની યોગ્યતા ઉપર જરાય વિશ્વાસ નહોતો. એ હંમેશા વિચાર્યા કરતો કે લોકો મારા માટે જે કહે છે તે સાચું છે? લોકો મને સજ્જન, વીર, બહાદુર અને પરાક્રમી કહે છે તેવો હું ખરેખર છું?
એક દિવસ રાજા દરબાર ભરીને બેઠો હતો. એણે ભર્યા દરબારમાં પોતાના મંત્રીઓને પૂછ્યું : ‘મને સાચે-સાચું બતાવો કે શું મારામાં ખરેખર કોઈ દોષ નથી?

હીરાની કિંમત …

એક બુદ્ધિશાળી ઝવેરી હતો. પોતાના કામમાં બહુ જ ચતુર હતો. દેવયોગે યુવાવયે જ તેનું મૃત્યુ થયું. તેની પાછળ તેની પત્ની અને નાનું બાળક રહ્યા. લોકોએ એમનાં પૈસા દબાવી લીધા. ધન નષ્ટ થયું. એ સ્ત્રી પાસે એના પતિએ આપેલો એક હીરો હતો. એ હીરો અતિ કિંમતી હતો. જ્યારે તેનો પુત્ર પંદરવીસ વર્ષનો થયો ત્યારે તે સ્ત્રીએ તેને કહ્યું : ‘જો બેટા ! તારા પિતાજીએ આ હીરો આપ્યો હતો. એમણે આ હીરાની કિંમત કહી નહોતી. આ હીરો અમૂલ્ય હોવાનું કહ્યું હતું. દરેક પોતપોતાની બુદ્ધિ અનુસાર આ હીરાનું મૂલ્ય આંકશે, હીરાની કિંમત નહિ કરે. આ હીરો લઇ તું જા અને તેની કિંમતની આકરણી કરી આવ. પરંતુ કોઈ જગ્યાએ હીરો દેવાનો નહિ.

ચતુર પુત્ર …

નાનકડા એક ગામમાં રામદીન નામે એક ખેડૂત તેની પત્ની, એક પુત્ર અને વૃદ્ધ પિતા સાથે રહેતો હતો.
એક સવારે રામદીન પોતાના વૃદ્ધ પિતાને ક્યાંક લઈને જઈ રહ્યો હતો. એ વખતે એનો પુત્ર બોલી ઊઠ્યો, ‘પિતાજી ! આપ દાદાજીને ક્યાં લઇ જઈ રહ્યા છો ?’
‘બેટા ! શહેરમાં લઇ જઈ રહ્યો છું.’
‘હું પણ શહેરમાં આવીશ.’ પુત્ર જીદ કરવા લાગ્યો.
‘ના, બેટા ! તું અહિંયા જ રહે. તારી માં તને સારી-સારી વસ્તુઓ, મીઠાઈઓ ખવડાવશે.’
‘અંદર ચાલ. તારા પિતાજી ગઈકાલે તારા માટે મીઠાઈ લાવ્યા હતાં, એ ખવડાવીશ.’ એની માએ બાળકને લાલચ આપતાં કહ્યું.

માતૃ દર્શન …

માતૃ દર્શન …
૧૬૫૭ની ઓક્ટોબરની એક સાંજનો સમય છે, સંધ્યા સુંદર ખીલી છે અને વાતાવરણ ગુલાબી છે. શિવાજી માતા ભવાનીના મંદિરમાંથી બહાર આવીને આશ્ચર્યમાં ડૂબી ગયા.
ખચ્ચરો અને બળદગાડીની એક લાંબી કતાર નજરે ચડે છે. હીરા-પન્ના અને જર-જવાહરાતથી ભરેલ અને સોના ચાંદીના ભારથી દબાયેલા પશુ ધીમે ધીમે કિલ્લામાં પ્રવેશ કરી રહ્યા છે.
પ્રધાન મોરો પંતે શિવાજીની જિજ્ઞાસાને શાંત કરતાં કહ્યું : ‘મહારાજ, અંબાજી સોનદેવે કલ્યાણના સુબા પર આધિપત્ય કરી લીધું છે અને લૂંટનો સામાન લઈને આવ્યા છે.’ શિવાજી અંબાજીને ભેટી પડ્યા અને પોતાનો બહુમૂલ્ય હાર ઇનામ રૂપે આપ્યો. કલ્યાણના શક્તિશાળી સુબેદાર આટલી આસાનીથી હારી ગયા, એનાથી શિવાજી આશ્ચર્ય અનુભવતા હતા. શિવાજીની છાતી ગર્વથી ફૂલી ઊઠી. પોતાના બહાદૂર વીર સેનાપતિને જોઈને કહ્યું : ‘ શાબાશ અંબાજી !વાહ !તમારી સ્વામીભક્તિ અને બહાદૂરી માટે હું ગર્વ અનુભવું છું.’

કાબર અને કાગડો…

એક હતી કાબર અને એક હતો કાગડો.
બન્ને વચ્ચે દોસ્તી થઈ.
કાબર બિચારી ભલી અને ભોળી હતી, પણ કાગડો હતો આળસુ અને ઢોંગી.
કાબરે કાગડાને કહ્યું – કાગડાભાઈ, કાગડાભાઈ ! ચાલોને આપણે ખેતર ખેડીએ ! દાણા સારા થાય તો આખું વરસ ચણવા જવું ન પડે અને નિરાંતે ખાઈએ.
કાગડો કહે – બહુ સારું; ચાલો.
પછી કાબર અને કાગડો પોતાની ચાંચોથી ખેતર ખેડવા લાગ્યાં.
થોડી વાર થઈ ત્યાં કાગડાની ચાંચ ભાંગી એટલે કાગડો લુહારને ત્યાં તે ઘડાવવા ગયો. જતાં જતાં કાબરને કહેતો ગયો – કાબરબાઈ ! તમે ખેતર ખેડતાં થાઓ, હું હમણાં ચાંચ ઘડાવીને આવું છું.
કાબર કહે – ઠીક.